Jeugd

Bracke handelt plichtsgetrouw alle clichés af

Dirk Bracke heeft sinds zijn debuut Steen in 1993 al een flinke stapel boeken bij elkaar gepend. Hij kiest steeds voor een actueel uitgangspunt, gaande van kinderprostitutie in Blauw is bitter over aids in Het uur nul tot autisme in Een lege brug.

Brackes boeken doen het goed bij een grote groep lezers. Vreemd is dat niet, Bracke bevredigt hun nieuwsgierigheid door de informatie in hapklare brokken zonder veel zin voor diepgang of nuance op te dissen. Een dosis expliciete seks doet de rest.

Bracke wil dat jongeren zich herkennen in zijn boeken, ,,daarom laat ik mijn personages spreken en denken zoals jongeren dat écht doen. Een verdienstelijk streven, maar het is niet omdat je in een roman jongerentaal gebruikt dat de dialogen natuurlijk klinken. Gebeurtenissen en ervaringen geënt op de realiteit leveren evenmin per definitie een waarachtig verhaal op. Dat blijkt meer dan ooit na het lezen van Brackes nieuwste roman Zij en haar over het seksueel ontwaken van een lesbisch meisje.

Het verhaal begint als hoofdfiguur Eve op haar dertiende haar beste vriendin bij een auto-ongeluk verliest. Margaux fietst op haar aansporen door het rood licht: ,,Je bent toch niet bang, Margaux!

Vervolgens maakt het verhaal een sprong van twee jaar. Eve mist haar vriendin nog steeds, maar verder rept Bracke met geen woord van eventuele emotionele gevolgen van haar rol in het ongeluk. Enkel de aard van de gevoelens van Eve in haar vriendschap met Margaux is aan de orde.

Bracke handelt plichtsgetrouw alle clichés af die bij de erkenning en outing van homoseksualiteit aan de orde komen. Maar hij verankert ze niet in een persoonlijke evolutie of een groepsdynamiek, waardoor hij gangbare vooroordelen even vaak bevestigt als weerspreekt.

Zo lees je al vroeg in het verhaal hoe een ouder meisje de blik van Eve vangt: ,,Ze liet haar niet los. Eve wist zich geen houding te geven. Het was alsof de ogen haar herkenden. Eve schrikt van haar reactie en doet een paar halfslachtige pogingen om aan zichzelf te bewijzen dat ze hetero is.

De jongens in het verhaal gaan op erotisch vlak zo onbehouwen en egoïstisch te werk dat je heus niet lesbisch hoeft te zijn als je daarop afknapt. Dus haast Bracke zich om te vertellen dat Eve tijdens het masturberen fantaseert over haar overleden vriendin: ,,Het meisje was net als Eve ouder geworden. Dat is niet alleen raar omdat overledenen in herinneringen zelden ouder worden, maar ook omdat Eve inmiddels iets heeft met het hogervermelde oudere meisje. Luttele bladzijden verder is Eve met Céline samen, die een volmaakte minnares blijkt.

Ik vraag mij of voor hoeveel tieners, welke hun geaardheid ook is, het op relationeel vlak zo gesmeerd loopt. Hoewel Bracke herhaaldelijk vertelt dat Eve zich onzeker voelt, spreekt haar zelfbewuste houding dat tegen. Haar snelle en makkelijke outing, thuis en in de klas, zal veel holebi's ongetwijfeld vreemd voorkomen.

Hoewel Eve door een aantal cruciale fasen van haar seksuele groeiproces heen moet, beleeft zij, en de lezer, bijzonder weinig.

Zelfs als ze op per dag dertig obscene telefoontjes krijgt, raakt ze nauwelijks uit haar doen. Terwijl je voor minder in een nagelbijtend wrak zou veranderen. In een poging om het verhaal op smaak te brengen, weeft Bracke er nog heel dunnetjes een soort van misdaadverhaal doorheen. Eve stelt vast dat een paar van haar vrienden zich dure, trendy producten kunnen veroorloven en dat ze zich zowel overdag als 's nachts vreemd gedragen.

Bracke zei ooit: ,,Ik schrijf bewust over kinderen en jongeren die niet zo braaf zijn. Er wordt al genoeg geschreven over brave jongeren. Er zijn genoeg jongeren die voelen en denken als mijn romanfiguren. Helaas kom je nauwelijks te weten wat deze jongeren denken of voelen, laat staan dat je iets over hun motieven verneemt.

Niet alleen de inhoud, ook de stijl laat veel te wensen over. Je voelt de auteur worstelen met woorden. De ene keer leunt hij dicht aan bij de spreektaal, dan weer schakelt hij over op een gekunsteld boekentaaltje. Merkwaardige zinsneden als ,,ze snikte ingehouden en tranen vochten in haar ogen, ,,voor haar netvlies zag ze of ,,terwijl haar ogen naar het plafond staren halen je uit je leesritme.

Het is waar dat je in Zij en haar een aantal problemen van een lesbische tiener op een rij vindt, maar die problemen zijn op geen enkel moment verwerkt in een psychologisch onderbouwd geheel. Bracke wil eenvoudige boeken schrijven, en daar is niks mis mee, maar simplistische redeneringen hebben niets met eenvoud te maken. Ze leveren in geen geval interessante lectuur op.

DE AUTEUR Dirk Bracke (1953) schreef eerst Vlaamse Filmpjes . Zijn eerst roman was Steen uit 1993. In 1995 werd Blauw is bitter door de Amsterdamse Jeugdjury verkozen als Beste Jeugdboek.

Hide text

Zij en haar is het verhaal van de vijftienjarige Eve die ontdekt dat ze lesbisch is. Vooraleer ze dit aanvaardt, gaat ze door een proces van ontkenning, van uitproberen of ze toch niet hetero is en van aarzelen om zich te outen. Geheime afspraakjes met haar drie jaar oudere vriendin Céline bespoedigen het proces.

Opnieuw heeft Dirk Bracke een trendy onderwerp aangeboord. Opnieuw kan je hem niet aanwrijven dat hij zijn huiswerk niet gemaakt heeft. Researchwerk en gesprekken met holebi-jongeren gaven hem inzicht in alle aspecten van hun problemen en die heeft hij netjes op een rij gezet. Maar ik maak wel enkele bedenkingen.

Het verhaal start wanneer Eves beste vriendin Margaux voor haar ogen doodgereden wordt. Naarmate ze ouder wordt, merkt Eve dat ze Margaux meer mist dan haar andere klasgenoten. Met weemoed denkt ze terug aan hun kindertijd. Niets wijst er in haar herinneringen op dat de vriendschap tussen de twee meisjes de kiemen van een diepere relatie in zich draagt. Ook de kinderlijke verkleedpartijtjes niet, want die zijn te onschuldig om als hint te dienen. Het is voor Eve én voor de lezer dan ook even schrikken, en genant, wanneer Eve post mortem over Margaux gaat fantaseren. In Eves fantasie is het Margaux die haar ontmaagdt, niet Tibo met wie ze een kortstondige relatie uitprobeert. Aan een psychologische duiding waagt Bracke zich niet, het blijft bij oppervlakkige vaststellingen.

Na Tibo komt trouwens vrijwel onmiddellijk Tim, want Eve wil duidelijk uittesten of ze echt niet op jongens valt. Pijnlijk voor Tibo en Tim en volstrekt overbodig voor het verhaal.

Tussen Eves experimenten door ontwikkelt zich een mysterieuze geschiedenis rond Tibo. Op hem, ook al een vriendje uit de kindertijd, is uiterlijk niets aan te merken. Behalve dan dat Eve hem 's nachts af en toe aantreft met een rol vuilniszakken op zijn bagagedrager én in het gezelschap van haar vriendin Britt. Met haar is er ook al iets mis, want zij kan haar vriendinnen van tijd tot tijd op dure shampoos en geurtjes trakteren. Natuurlijk ga je dit nevenverhaal, waarvan je gauw genoeg de ware toedracht snapt, op zijn functionaliteit toetsen. Bracke gebruikt het om een ongenuanceerde uitspraak van Eves vader over Roemeense en Albanese dievenbendes te doorprikken en om aan te tonen dat een oordeel vlug gevormd is. De link met Eves verhaal is evident. Maar moest hij daarvoor zo'n vergezocht en door de betrokkenen nogal losjes opgevat boevenverhaal opdissen?

Volgende bedenking. Bracke zet meerdere keren een treffend tableau vivant van Eves vriendinnengroepje in de tennisclub neer. Hun gesprekken bouwt hij in de loop van het verhaal keurig op, van luchtig naar aarzelend en ten slotte stokkend, naargelang de wederzijdse bewustwording. Maar wat houden die gesprekken in? Borsten, jongens, wie met wie gaat of een oogje heeft op welke jongen, hoe je masturbeert, hoe ze het met hun vriendje, i.c. vriendin doen. Is dit alles? Is de basis van de liefde tussen Céline en Eve dan ook zo dun? De mooie beelden van de eerste oogcontacten en trillende antennes verwateren en leiden tot weinig meer dan handje vasthouden en vrijpartijen. En ja, met de belofte van een bezoek aan Margaux' graf. Wat domineert in Brackes verhaal is breed uitgesmeerde fysieke aantrekkingskracht, niet de diepere gevoelens die inherent zijn aan de liefde.

Een laatste bedenking. Eve worstelt met aanvaarding en later met haar 'outing' Opnieuw legt Bracke keurig de verschillende stappen van het proces bloot. Hij toont Eve als een toegewijde babysitter en een alerte mentale coach van jonge tennisspelers. Zo bereidt hij haar ontreddering over een kinderloos leven voor. Maar geen nood, de praktische oplossing ligt voor de hand: de spermabank! Emoties hieromtrent hoeven nog niet aan de orde te zijn. En de outing? Ah, als je na enige pro forma strubbelingen ook zo'n begrijpend vriendengroepje én bovenal begrijpende ouders hebt. Niks aan toch?

Ik ben me ervan bewust dat de exemplaren van Zij en haar als zoete broodjes over de toonbank zullen gaan. Dirk Bracke boort immers een taboe aan en praat er open -- en vooral bloot -- over. De flitsende hardroze kaft zal ook wel zijn steentje bijdragen. Ik wil ook aannemen dat Bracke ter goeder trouw is en niet bewust op sensatie uit is. Zijn voorbereidende contacten met holebi-jongeren sieren hem. Maar hij heeft het huiswerk van een reporter gemaakt, het graafwerk van een auteur heeft hij overgeslagen. Verder dan een voorstelling van de fysieke kant van de (lesbische) liefde is hij niet geraakt. [Jet Marchau] Hide text

Ondanks dat de 15-jarige Eve verkering heeft met Tibo, merkt zij dat zij seksuele gevoelens krijgt bij de gedachte aan schoolgenote Céline. Eerst durft zij er niet voor uit te komen, maar Céline helpt haar daar overheen. Ze vertelt het haar klasgenoten en haar ouders die de mededeling als iets normaals accepteren waarna Eve met haar vriendin niet langer stiekem hoeft te doen en tenslotte gaat samenwonen met Céline. Huis- tuin en keukenverhaal waarvan alleen het thema, verliefd worden op iemand van dezelfde sekse, vernieuwend genoemd mag worden. Maar het feit dat er geen enkele weerstand is bij klasgenootjes en ouders doet weinig recht aan de realiteit. Veel aandacht gaat uit naar de seksuele kant: masturbatiescenes en vrijpartijen tussen beide vriendinnen worden vrijmoedig beschreven. Doelgroep is vooral het pubermeisje van 14-16 jaar. Storend is de verhaallijn over de inbraken die helemaal niets met het thema te maken heeft. De paarse kaft met twee opengewerkte gaten (de rondjes van het vrouwenteken) waarin de titel staat, is opvallend. Hide text

Met dit boek begeeft Dirk Bracke zich in de wereld van de adolescente holebi’s. Twee jaar geleden kwam Margaux om bij een ongeluk. Eve, haar beste vriendin, is haar nog niet vergeten. Maar haar leven gaat verder: andere vriendinnen, een tennisclub, de school,… Op de speelplaats kruisen haar blikken die van Céline, een ouderejaars. Eve is in de war, ze voelt iets, er is een zweem van herkenning en een enorme aantrekkingskracht die haar in de war brengen. Maar ze weet dit niet te plaatsen. Tibo wordt verliefd op haar, en Eve gaat erin mee. Ze vindt hem wel aantrekkelijk en wil niet onderdoen voor de anderen. Maar het voelt niet goed. Margaux duikt voortdurend op in haar -meer en meer erotisch getinte- dromen. Ze maakt kennis met Céline. Al snel worden ze verliefd op elkaar. In het begin verbergen ze hun relatie, omdat ze schrik hebben voor de reacties van hun vrienden/vriendinnen, en ook natuurlijk van Eves ouders. Na heel wat getob out Eve zich. Haar ongerustheid bleek voorbarig want iedereen reageert erg begripvol. Zoals we dat van Dirk Bracke gewend zijn, kaart hij in dit boek alweer een probleem aan dat sterk onder de jongeren leeft. Hij treedt het open en bloot tegemoet, en windt nergens doekjes om. Maar het blijft allemaal een beetje oppervlakkig en het gaat allemaal nogal gemakkelijk. Iemand noemde hem ooit de ‘Jambers van de jeugdliteratuur’ en dat is een epitheton dat hem voor dit boek op het lijf geschreven is. Het probleem wordt aangekaart, er is redelijk wat aandacht voor de meer spectaculaire kanten van de zaak, zoals de soft-erotische beschrijvingen, e.d., maar het worstelen met de anders-geaardheid, de reacties van de anderen… komen m.i. niet al te diepgaand aan bod. Over het algemeen genomen vind ik zijn aanpak vrij tweeslachtig. Dat geldt ook voor het taalgebruik: enerzijds direct en recht voor de raap, anderzijds vrij omfloerst. Dat neemt niet weg dat dit boek, net als alle andere boeken van Bracke, erg vlot en met veel vakmanschap geschreven is. Je leest het in één ruk uit. Maar er is weinig plaats voor reflectie. Alles wordt voorgekauwd, en dat vind ik een beetje jammer. Zelfs mijn 15-jarige dochter -nochtans een hevige Bracke-fan- was van dit boek niet onder de indruk. Teveel van hetzelfde. Jammer.
Hide text