Op de BBC loopt momenteel een uitmuntende serie die gebaseerd is op een boek van de Engelse spionageauteur Len Deighton uit 1978. In SS-GB gaat hij ervan uit dat de geallieerden in 1941 de Battle of Britain hebben verloren en dat het eiland in handen is gevallen van de nazi's. Deighton was niet de eerste schrijver die een alternatieve geschiedenis rond het verloop en de uitkomst van de Tweede Wereldoorlog bedacht. In 1962 bijvoorbeeld schreef Philip K. Dick al De man in het hoge kasteel. Daarin hebben de nazi's en de Japanners grote delen van de VS veroverd.

Een van de beste romans waarin uitgegaan wordt van een overwinning van de Führer is Vaderland van Robert Harris, waarin Hitler in 1964 zijn 75ste verjaardag mag vieren. Ook Philip Roth stoeide met het gegeven in De plot tegen Amerika toen hij Charles Lindbergh president van de VS maakte en liet sympathiseren met de nazi's.

De Brit Tony Schumacher (niet te verwarren met de Duitse doelman Toni Schumacher) vertrekt in zijn debuut Tijden van duisternis van het idee dat het Britse eiland in 1946 is ingenomen door de nazi's. Churchill en zijn regering zijn gevlucht naar Canada en Oswald Mosley, de historische leider van de Engelse fascistische New Party, is de premier, maar vooral een stroman van de nazi's.

Schattenjacht

Tijden van duisternis begint verkillend met een raid op een Londense huizenrij waar zich Joden schuilhouden. John Henry Rossett was ooit een gedecoreerde oorlogsheld, maar assisteert de nazi's nu bij de deportaties. Waarom hij hun zijde kiest wordt duidelijk als we te weten komen hoe hij zijn vrouw en zoon verloren heeft. Hij is een cynicus geworden die, zo beseft hij ook, gebruikt wordt door de nazi's om hun acties te legitimeren. Er wordt zelfs verteld dat Hitler hem zal decoreren met het IJzeren Kruis tijdens een bezoek van de Führer aan Londen. Maar wanneer hij bij een zoveelste ontruiming een Joods jongetje ontdekt dat zich schuilhoudt, breekt zijn hart en redt hij het kind van deportatie. 'Ik ben weer gaan nadenken', zegt hij tegen een verzetsman die hem en de jongen helpen vluchten.

Tijden van duisternis ontspint zich vooral als een achtervolgingsroman. Rossett en de jongen worden opgejaagd door de Duitse officier met wie Rossett eerst samenwerkte. Bij zijn vlucht krijgt hij hulp van mensen die de ondergrondse weerstand tegen de nazi's organiseren. Hij kruist het pad van een vrouwelijke dubbelspion en gaat zelfs op zoek naar een echte goudschat.

Deze roman blinkt vooral uit in talrijke uitgesponnen actiescènes. Behalve in het begin van het verhaal, waarin Schumacher de Jodenvervolging en Rossetts reactie daarop beklemmend beschrijft, doet hij echter te weinig met het kerngegeven van hoe het is om te (over)leven in een totalitaire maatschappij die is opgebouwd rond de nazi-ideologie. En hoe het voelt om je daartegen te verzetten.

Vertaald door Gerard Suurmeijer, De Boekerij, 19,99 € (12.99 €). Oorspronkelijke titel: 'The darkest hour'.

Verberg tekst

In 1946 houdt nazi-Duitsland Engeland bezet. Politieman John Rossett was een Engelse oorlogsheld, maar na de dood van zijn vrouw en zoon door een bomaanslag van het Engelse verzet is hij bij het Bureau voor Joodse Zaken gaan werken, waarvoor hij op ondergedoken Joden jaagt. Zijn emoties verdooft hij met sloten alcohol. Een oude Joodse kennis vraagt, voordat hij door Rossett wordt afgevoerd, of hij op zijn schat wil passen. Dat blijkt het jongetje Jacob. Dankzij Jacob verandert er iets in de geest van de gewelddadige Rossett en hij besluit de jongen te redden, een beslissing die hem in conflict brengt met zijn baas, de intelligente majoor Koehler die ondanks al zijn beschaving meedogenloos is. In een armoedig en grauw Londen ontwikkelt zich een gewelddadige klopjacht. Medestanders blijken verraders of dubbelspionnen te zijn, niemand is te vertrouwen. Stevig geweld in een verhaal waarin de hoofdpersoon weer zichzelf wordt. Een sterk thrillerdebuut.